Uzzal makâmı özellikleri
- Durağı: Uzzal makâmı durağı, Dügâh perdesidir.
- Seyri: İnici – çıkıcı, bâzen de çıkıcı olarak kullanılmıştır.
- Dizisi: Yerinde Hicaz beşlisine, Hüseyni’de Uşşak dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir (Hicaz beşlisi + 5. derecede Uşşak dörtlüsü).
- Güçlüsü: Hicaz beşlisi ile Uşşak dörtlüsünün ek yerindeki Hüseyni perdesidir. Üzerinde Uşşak çeşnili yarım karar yapılır.
- Asma karar perdeleri: Yine Rast’ta Nikriz’li ve Nim Hicaz ve Dik Kürdi perdelerinde çeşnisiz asma kararlar yapılır. Aynı zamanda öteki Hicaz çeşitlerine geçkiler yapılır ve onların güçlüleri bu makam için asma karar perdeleri olurlar. Bunlar: Nevâ’da Bûselik’li, Nevâ’da Rast’lı, Hüseyni’de Hicaz’lı (nâdiren) asma kararlardır.
- Donanımı: Si için bakiye bemolü, fa ve do için bakiye diyezleri donanıma yazılır.
- Perdelerin Türk müziğindeki isimleri: Dügâh, Dik Kürdi, Nim Hicaz, Nevâ, Hüseyni, Eviç, Gerdâniye ve, Muhayyer’dir.
- Genişlemesi: Makam tiz taraftan genişler. Güçlü Hüseyni üzerindeki Uşşak dörtlüsü Muhayyer’de bir Bûselik beşlisi ilâvesiyle, Hüseyni’de Uşşak dizisi hâlinde uzatılır. Fakat Muhayyer perdesinde asma karar kesin olarak yapılamaz.
Makâmın seyri
Güçlü veya karar perdeleri civârından seyre başlanır. Diziyi meydana getiren çeşnilerde karışık gezindikten sonra, güçlü Hüseyni perdesinde Uşşak’lı yarım karar yapılır.
Bu arada gereken yerlerde gerekli asma kararlar ve öteki Hicaz’lara yapılan geçkiler de gösterilir. Nihâyet yine bütün dizide ve istenirse genişlemiş kısımda dolaşıldıktan sonra, Dügâh perdesinde Hicaz çeşnisiyle tam karar yapılır.
Not: Uzzâl makâmında, özellikle inici nağmelerde, iniş çekimi ile Eviç perdesi yerine Acem perdesinin kullanılması sonucu, yeni bir Hicaz çeşidi ortaya çıkar. Bu dizi Hicaz beşlisi + Kürdi dörtlüsü tarzındadır. Başlı başına kullanılmakla birlikte, Hicaz ailesi makamlarında, özellikle Uzzal makâmı seyri sırasında ve başka makamlardaki eserlerde geçki olarak çok kullanılmıştır. Aynı bir adı olmayan bu diziye Acem’li Uzzâl dizisi diyebiliriz. Kaynak: eksd.org.tr
Makâmın tanıtım videosu
